Camiiler
Fethiye Camii
Fethiye Mahallesi’nde yer almaktad?r. Kilise ?ken Dan??mendli Fetih Gazi 1116 y?l?nda camiye çevirtmi?. De?i?ik dönemlerde tamir görmü? olan yap?ya 1883 y?l?nda (?ncezade) Hac? Mehmet Arif taraf?ndan minare ilave edilmi?, 1939 depreminden sonra yeniden onar?lm??t?r.
Burmal? Minare Camii
Dere Mahallesi’nde yer almaktad?r. Selçuklu Sultan? II G?yasettin Keyhüsrev zaman?nda, Vezir Ferruh ve karde?i Haznedar Yusuf taraf?ndan (1237-1247) tarihleri aras?nda yapt?r?lm??t?r. 1590 da deprem ile, 1602 de yang?n sonunda hasar gören bina onar?m görmü?, daha önce ah?ap olan minare burmal? olarak yap?lm??t?r.
Ah?ap minberi kitabeli olup Mahkeme Camii olarak da bilinmektedir.
Çilehane Camii
Sofular Mahallesi’nde, Pirler Park? kar??s?ndad?r. Yakup Pa?a taraf?ndan 1413 y?l?nda yapt?r?lm?? olup mescit, türbe ve çile hücrelerinden olu?makta olan bir Halveti Tekkesi'dir.
Gümü?lü Camii
Gümü?lü Mahallesi'nde olup ilk defa Gümü?lüzade Taceddin Mahmut Çelebi taraf?ndan 1326 y?l?nda yapt?r?lm??t?r.
Kare plân ?emas?na sahip olan eser, ah?ap kubbe ile örtülüdür.
Bayez?d Pa?a Camii
Kunç Köprü’ nün kuzey do?usundad?r. Çelebi Mehmed devrinde, Amasya Valisi Bayezid Pa?a taraf?ndan 1414 y?l?nda yapt?r?lm??t?r.
Ters T plan ?emas?na sahip zaviyeli camilerdendir. Son cemaat mahalini çevreleyen mermer üzerindeki geometrik süslemeler, dikkat çekici özelikleri aras?nda yer almaktad?r.
Yörgüç Pa?a Camii
Gökmedrese Mahallesi’ndedir. Sultan II. Murad’?n vezirlerinden Atabey Abdullah O?lu Yörgüç Pa?a taraf?ndan 1428 y?l?nda yapt?r?lm??t?r.
Ters T plan tipinde olan eserin, d?? duvarlar? kesme ta?tand?r. Giri? cephesi kemerlerinde k?rm?z? ve beyaz mermer geçmeler yap?n?n görünümüne ayr? bir güzellik katm??t?r.
II. Bayezid Külliyesi
Sultan II. Bayez?d ad?na 1486’da Amasya Valisi ?ehzade Ahmet taraf?ndan; cami, medrese, imaret, türbe, ?ad?rvan ve çe?meden ibaret külliye olarak yap?lm??t?r. 15.yüzy?l?n son çeyre?inde yan mekanl? camii mimarisinin geli?mi? bir örne?idir.Yap?n?n kuzeyinde alt? adet sütunun ta??d??? kemerler üzerine be? kubbeli son cemaat yeri ve içeride ise mihrap ekseni üzerinde büyük ve geni? bir kemer aç?kl??? ile birbirine ba?lanm?? arka arkaya iki kubbeyle örtülü dikdörtgen bir mekan ve buraya aç?lan üçer kubbeli yan mekanlardan ibarettir.
Mihrap, minber ve taç kap?s? genel olarak sade olup beyaz mermerden özenli biçimde yap?lm??t?r. ?hti?aml? taç kap?s?, kitabesi, silmeleri, statikleri ile zarif ve özenlidir. Ayr?ca ah?ap pencere kanatlar?, 15. y.y. ah?ap kündekari tekni?inin en güzel örneklerindendir.
Caminin bat?s?nda, (U) planl? revakl? aç?k avlulu, onsekiz hücreden ibaret medrese yer almaktad?r.
Yap? günümüzde ?l Halk kütüphanesi olarak kullan?lmaktad?r.
Caminin do?usunda, (L) plânl? imaret yap?s? bulunmaktad?r. Bugün, esas fonksiyonuna uygun olarak Amasya Valili?i Sosyal Yard?mla?ma ve Dayan??ma Vakf?’n?n a?evi olarak faaliyet göstermektedir.
Her iki minare hizas?nda bulunan ya?l? ç?nar a?açlar?n?n külliye ile ya??t oldu?u tahmin edilmektedir.
Mehmet Pa?a Camii
Mehmet Pa?a Mahallesi’nde Pirinççi Caddesi üzerindedir.
Kitabesine göre, Sultan II. Bayezid’in vezirlerinden H?z?r Pa?a O?lu Mehmet Pa?a taraf?ndan 1485 y?l?nda yapt?r?lm??t?r.
Caminin sade mimarisinin aksine mermerden çok sanatl? biçimde i?lenmi? minberi mermer i?lemecili?inin seçkin örneklerindendir.
Caminin ah?ap kap? kanatlar? halen Amasya Müzesi’nde te?hir edilmektedir.
?amlar (Ayas A?a) Camii
?amlar Mahallesinde bulunmaktad?r. Sultan II. Bayezid’?n Kap? A?as? Ayas A?a taraf?ndan 1495 y?l?nda yapt?r?lm??t?r. Kare planda ve tek kubbeli olan caminin beden duvarlar? moloz ta?tan örülmü?tür. Cami avlusunu üç taraftan medrese odalar? çevirmektedir.
Hatuniye Camii
Hatuniye Mahallesinde bulunmaktad?r. Sultan II. Bayezid’in han?m? ve ?ehzade Ahmet’in annesi Bülbül Hatun taraf?ndan 1510 y?l?nda yapt?r?lm??t?r.
?irvanl? (Azeriler) Camii
Bayezid Pa?a Mahallesi'ndedir. Karaba?l? ?eyh Hac? Mahmut Efendi taraf?ndan Azerbaycan’?n ?irvan kentinden toplanan yard?mlarla 1876 y?l?nda ba?lanm?? ve 1895 te bitirilmi?tir.
Kare planda olan caminin kuzey cephesinde dört sütunlu ve üç kemerli son cemaat yeri bulunmaktad?r. Caminin do?usunda yine kare planl? fakat camiden daha küçük ve camiye biti?ik türbe bulunmaktad?r. Türbede Mir Hazma Nigari medfun bulunmaktad?r.
Kara Mustafa Pa?a Camii
Merzifon ilçesinin Gazi Mahbup Mahallesi'ndedir.1666 tarihinde yap?lm??t?r. Tümüyle dikdörtgen plânda olan as?l ibadet mekân? iki bölümden olu?mu?tur. Tek kubbeli ana bölüme, kuzeyde kubbe a??rl???, üç kemer ve iki paye üzerine bindirilmi?, böylece kuzey duvar? geriye al?narak, mekan boyuna olarak geni?letilmi?tir. Payeler aras?nda kalan k?s?mlardan orta bölüm yar?m kubbeli büyük bir ni? halinde, yanlar ise birer küçük kubbe ile örtülerek, esas ibadet mekân? ile birle?tirilmi?tir. Orta k?s?mdaki ni?in yüksekli?i yanlara göre daha yüksek tutulmu? ve tek düzelik ortadan kald?r?larak iç mekana de?i?ik bir görünüm getirilmi?tir. As?l ibadet mekan?n?n üzerini örten büyük kubbenin geçi?i kö?e tromplar? ile sa?lanm??t?r.
D?? cephesi, tamam?yla kesme ta?tan yap?lm??t?r. ?badet mekan?n?n üzeri büyükçe bir kubbe ile örtülüdür. Sekizgen kubbe kasna??n?n kö?e bo?luklar? yine sekizgen a??rl?k kuleleri ile desteklenmi? ve estetik aç?dan bir bütünlük sa?lanm??t?r.
1900’lü y?llarda sekizgen planda yap?lan ?ad?rvan?n kalem i?i süslemeleri Zileli Emin taraf?ndan yap?lm?? olup, süslemelerde eski ?stanbul tan?mlanm??t?r.
